مسجد جامع اصفهان که به مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه اصفهان هم معروف است، یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان است که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری بازمیگردد. این مسجد در سال ۱۵۶ هجری قمری/۷۷۷ میلادی ساخته شد؛ مسجدی که کوچک و متناسب با جمعیت شهر اصفهان ساخته شدهبود و باعث رشد شهرنشینی اصفهان شد. در سال ۲۲۶ ه.ق/۸۴۶ م به فرمان خلیفه معتصم عباسی، مسجد پیشین تخریب شد و بنایی ستوندار به همراه سقفی چوبی ساخته شد که هماکنون هم قسمتی از ستونها و دیوارهای آن باقی ماندهاست. اما مهمترین تغییرات مسجد در دوران سلجوقی انجام شد؛ معماران این دوره از الگوی «مسجد عربی» فاصله گرفتند و با ساخت چهار ایوان در ضلعهای شمالی، جنوبی، شرقی و غربی، سبکی جدید پدیدآوردند که به «مسجد ایرانی» معروف شد. در ماه ربیعالاول سال ۵۱۵ ه.ق این مسجد توسط اسماعیلیان به آتش کشیدهشد که در دورانهای بعد دوباره ترمیم شد. در سدههای بعد و در دورههای ایلخانی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار نیز این مسجد تغییرات مهمی داشته است.
سنگاب ایوان درویش
در ایوان شمالی مسجد جامع که ایوان درویش نام دارد، سنگابی از جنس سنگ پارسی قرار گرفته است. این سنگاب ابتدا در مجاورت مقبره علامه مجلسی قرار داشته و بعد به محل کنونی منتقل شده است. قطر دهانه سنگاب ۱۱۵ سانتیمتر است، ولی نیمی از آن به علت شکستگی از بین رفته است. کتیبه بدنه این سنگاب به زبانهای فارسی و عربی و به خط ثلث است.
آن چه از متن کتیبه بجا مانده به شرح زیر است:
… و صل علی زین العباد علی و الباقر محمد و الصادق جعفر و الکاظم موسی و الرضا علی و التقی محمد و النقی…
کرد وقف شاه مظلومان حسین ابن علی هرکه نوشد آب گوید لعن بر ابن زیاد
سنگاب ایوان صاحب
ایوان جنوبی مسجد جامع، ایوان صاحب نام دارد و سنگابی ساده روبهروی آن قرار گرفته است. این سنگاب در میان حوضچهای از سنگ چهارگوش قرار گرفته و روی لبه آن پنج جامگاه طراحی شده است. سطح خارجی سنگاب در بالا شامل کتیبه صلوات بر چهارده معصوم(ع) به خط ثلث و نقشهای کنگرهدار کوچک، و در قسمت پایین سنگاب، نقشهای کنگرهدار بزرگ است.
آدرس مسجد جامع اصفهان : این مسجد در خیابان مجلسی قراردارد.