میدان عتیق اصفهان

مجموعه میدان کهنه و مسجد جامع در دوره‌های بعد از صفویه عملکرد شهری خود را که نشأت گرفته از رشد ارگانیک و پیوند تنگاتنگ آن با ساختار شهری بوده، همچنان حفظ نمود، ولی به علت موقعیت خاص آن بارها مورد تعرض عملکردهای مختلف قرارگرفت و از لحاظ کالبدی فرسوده و به لحاظ فضای شهری نیز به تدریج تحلیل رفت. دستفروشی‌های داخل میدان قدیم هم به مرور به واحدهای تجاری ثابت (مغازه) تبدیل شدند. تا جایی که در حال حاضر به علت پر شدن اکثر فضاهای میدان و همچنین فرسودگی موجود در کالبد قدیمی، حدود و کالبد اولیه میدان قدیم به سختی قابل تشخیص است.

فشردگی و درهم‌تنیدگی بافت درون میدان، همچنین عرض کم و نفوذناپذیری گذرهای منتهی به میدان و در نظر نگرفتن هویت تاریخی آن در نحوه جانمایی کاربری‌ها، میدان با ارزش عهد سلجوقی را علیرغم برخورداری از مجموعه عناصر ارزشمند تاریخی و معماری به فضایی همراه با مسائل و مشکلاتی از قبیل کمبود شدید خدمات رفاهی و عمومی، فرسودگی بافت، تعدد فعالیت‌های خرد با چهره‌ای نابهنجار و همجواری فعالیت‌های ناهمسان، تبدیل کرده است. از طرفی قدرت فعالیت‌های تجاری،خرده‌فروشی و عمده‌فروشی موجود در بدنه محورهای احداث شده خود تنزل عملکردی بافت درونی مجموعه را تشدید کرده است.

روند سریع و روبه رشد شهرنشینی در اصفهان و دگرگونی‌های عمیق در زیر ساخت‌های اقتصادی شهر در هفتاد ساله اخیر و مداخلات ایجاد شده در ساختار اصلی شهر، منطقه تاریخی و عناصر تشکیل دهنده آن را نیز تحت تاثیر قرار داده است. اصلی‌ترین مداخله انجام شده بر پیکره مجموعه، احداث خیابان شمالی- جنوبی هاتف از کناره شرقی مسجد جامع وهمچنین احداث محور شرقی ـ غربی عبدالرزاق و قطع راسته بازار قدیم می‌باشد. معابر مذکور موجب ازهم گسیختگی بافت مجموعه گردیده و در پی آن فعالیت‌های جدید در حاشیه برش‌های ایجاد شده استقرار یافته و این امر موجبات رکود و حذف فعالیت‌ها در فضای سنتی (بازار) و انتقال برخی فعالیت‌های درون آن به بدنه محورهای مذکور شده و به تدریج آن‌ها را به عنوان محورهای شهری (خدماتی و ارتباطی) تثبیت نموده است.

با این وجود محور بازار در عین گسستگی توسط محور عبدالرزاق نقش عمده‌ای در انسجام و یکپارچگی مجموعه میدان داشته و عناصر واجد ارزش را به یکدیگر متصل می‌سازد. بدین ترتیب تداخل نقش فعالیتی (خدماتی) و ارتباطی، مسائل و مشکلات متعددی را در حال حاضر برای محدوده ایجاد نموده است. همچنین تحولات به وجود آمده در زمینه استقرار فعالیت‌ها و کارکردهای جدید در محدوده میدان کهنه با ساختار سنتی آن بسیار متفاوت بوده و در تضاد قرار دارد. عدم وجود دسترسی متناسب با حجم فعالیت‌های جدید تجاری (خرده‌‌فروشی و عمده‌فروشی) و فضاهای مرتبط با آن، این محدوده را به یک فضای بسته و گره‌خورده تبدیل کرده است ضمن این که دسترسی‌های درون بافت نیز دستخوش تغییرات نامطلوبی گشته ‌است. بناهای مسکونی که در این محدوده قراردارد اغلب از لحاظ ابنیه‌ای کیفیت مطلوبی ندارند. از لحاظ اجتماعی نیز بخش زیادی از ساکنان این محدوده، اقشار کم درآمد و غیر بومی هستند. با توجه به مسائل و مشکلات وضع موجود و نیز ارزش و اهمیت بافت تاریخی مجموعه، هرگونه اقدام در بهسازی و نوسازی محدوده مذکور ضمن توجه به ساختار اصلی کالبدی و اجتماعی و توانمندی‌های اقتصادی می‌تواند در جهت وحدت بخشی و ایجاد پیوستگی عملکردها و انسجام کالبدی موثر واقع شود. این امر سبب می‌شود تا رفته‌رفته محدوده قدیم شهر با رونق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مواجه گردد.

آدرس : میدان قیام میدان امام علی