قلعه رودخان

راههاي دسترسی:

20 کیلومتري جنوب غربی فومن در نزدیکی روستاي رودخان – فاصله مستقیم قلعه تا شهر ماکلوان 25 کیلومتر، تا ماسوله 45 کیلومتر و تا شفت 20 کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن 25 کیلومتر، تا ماکلوان تقریباً 35 کیلومتر و تا ماسوله 60 کیلومتر است.
دژ رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه اي است متعلق به دوره امپراتوري ساسانی که بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در روستاي رودخان ساخته 2 هکتار مساحت و 65 برج و بارو و دیواري به طول 1500 متر دارد. برخی کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله / شده و 6
اعراب به ایران دانسته اند.

در دوره سلجوقیان این قلعه تجدید بنا شده و از پایگاه هاي مبارزاتی اسماعیلیان الموت بوده است. بر روي کتیبه سردر ورودي قلعه که اکنون در موزه گنجینه رشت نگهداري می شود، درج شده که این قلعه در سال 918 تا 921 هجري قمري براي سلطان حسام الدین تجدید بنا شده است .

امیره حسام الدین دباج فومنی (مظفرالسلطان)، فرمانرواي بیه پس اولین قدرت منطقه اي بود که از اطاعت از صفویان سرپیچی کرد، و قلعه رود خان را بازسازي کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد ولی موفقیتی به دست نیاورد و به دربند گریخت و نهایتاً دستگیر و در تبریز اعدام شد 3 در فهرست / .این دژ با ارزش تاریخی که دارد بنابر ساختار، معماري و ویژگی هاي استراتژیکی و رزمی، در 30 مرداد 1354 خورشیدي، به شماره 1549 آثار تاریخی و ملی ثبت شد. لعه رودخان از دو بخش ارگ و قورخانه تشکیل شده است. ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراول خانه ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه هاي متعدد بر اطراف مسلط است. چشمه اي نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد.

بخش شرقی قلعه شامل دوازده ورودي، زندان، در اضطراري، حمام و آبریزگاه است .بخش غربی دوازده ورودي دارد، چشمه، حوض، آب انبار، سردخانه، حمام، آبریزگاه شاه نشین و چند واحد مسکونی که با برج و بارو محصور شده اند، دیگر بناهاي این بخش را تشکیل می دهند. 40 برج دیده بانی دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاق هاي هشت ضلعی آن با طاق هاي گنبدي پوشانده شده است.

دور تا دور دیوارها و برج ها روزنه هایی شیب دار دیده می شود که براي ریختن مواد مذاب و تیراندازي تعبیه شده اند. لازم است ذکر شود که در طول تاریخ قلعه، هیچ گاه دشمنی به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند. نام بومی و گیلکی این قلعه، قله رۊخان می باشد و در زبان تالشی هم به قله رۊخؤن معروف است. نام قلعه رودخان، مترادف فارسی نام گیلکی قلعه است. چون این قلعه تاریخی در کنار رودخانه، بنا شده است؛ آن را قلعه رودخانه اي (قله رۊخان) نامیده اند. این قلعه در دوره هاي گوناگون به نام هاي قلعه هزار پله، حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز خوانده شده است.

بعضی هم می گویند در نزدیکی قلعه رودخان و در سمت راست آن رودخانه اي به نام رخون جریان دارد به همین دلیل به این قلعه رودخان گفته می شود. مردمان محلی این منطقه به آن قله رخون و
به طور رسمی قلعه رودخون می گویند. البته ناگفته نماند در گذشته قلعه رودخان دژ رودگان یا روگان؛ یعنی دژي که در کنار رود نام داشته و به مروز زمان به رودخان تغییر پیدا کرده است.

قلعه رودخان با وجود عظمتی که دارد تا سال 1830 میلادي ناشناخته بود تا اینکه در این سال، آلکساندر محقق ایران شناس لهستانی، در نوشته هاي خود به آن اشاره می کند. وقتی به قلعه رودخان برسید Aleksander Borejko Chodźko شودزکو خچکو اولین چیزي که برایتان جالب و سوال برانگیز خواهد بود پله هاي قلعه است؛ چون براي رسیدن به پاي قلعه باید در حدود 1600 پله را بالا بروید و طی کنید. اما این ها پله ها جدید هستند و براي گردشگران ساخته شده اند. پله هاي اصلی در طی کاوش هاي باستان شناسی در امتداد دیوارها و برج ها از زیر 6 هکتار / خاك بیرون کشیده شده است که تعداد آن ها به 935 پله می رسد؛ براي همین این مکان به قلعه هزار پله معروف است.

قلعه رودخان با 2 مساحت، حدود 500 متر طول دارد که در برخی نقاط عرضی متفاوت دارد. بلندي برج و باروهاي آن نیز به 1500 متر می رسد. مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه آجر و سنگ است. این قلعه به طور کلی از دو قسمت ارگ و قورخانه تشکیل شده که ارگ محل شاه نشین قلعه رودخان و حرم سرا و قورخانه محل فعالیت هاي نظامی و زندگی سربازان بوده است. ارگ در قسمت غربی در دو طبقه و از آجر ساخته شده و قراول خانه ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه هاي متعدد بر اطراف قلعه مسلط هستند. مهم ترین بناي قسمت غربی این قلعه شاه نشین است که در بالاترین بخش قلعه ساخته شده است و از لحاظ ساختار با دیگر قسمت ها متفاوت است.

داراي دو بخش تحتانی، فوقانی و تراس است که این تراس مکان مناسبی براي تماشاي قلعه است .به علاوه چشمه آبی که قبلا منبع اصلی تأمین آب قلعه بوده ( که می گویند از ییلاق زردخونی آورده اند) در گذشته در حیاط آن دیده می شده است که پس از زلزله سال 1369 گیلان خشک شد و بعدها مجددا توسط میراث فرهنگی این استان احیا شد.

در انتهاي شمال شرقی قلعه یک ساختمان دو طبقه بسیار زیبا وجود دارد و در ضلع جنوبی آن کوهی قرار دارد که غاري در آن دیده می شود و به گفته مردم محلی قبلا محل استقرار نگهبانان بوده است تا در صورت بروز حمله به قلعه علامت دهند. با اینکه بخش هاي زیادي از این قلعه زیبا که در سال 1354 به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده است، از بین رفته اما کماکان یک مکان زیبا و دیدنی براي گردشگران است.

در قلعه رودخان بازار هم وجود دارد و به محض رسیدن به این مکان آن را در پاي قلعه می بینید و شاید یاد خانه هاي کره اي و چینی بیافتید. براي کسانی که براي کسانی که اهل شگم گردي هستند و در سفر به دنبال خوردن غذاها و خوارکی هاي محلی اند بازارچه قلعه رودخان که به اسکموفروش ها معروف است جاي خوبی است. بهتر است زمان سفرتان را به این قلعه جادویی، فصل هاي بهار و تابستان قرار دهید.زیرا در زمستان اینجا سرد و بالارفتن مشکل است.

منبع : جمع آوري و تالیف: کورش مقصودي /صد جائی که در ایران باید دید