نارین قلعه

راههاي دسترسی:

50 کیلومتري شمال غرب شهر یزد؛ شهرمیبد، میدان شهرداري ابتداي بلوار امام این بنا روي تپه اي به ارتفاع 25 متر با شیب کم از قسمت جنوب به شمال (قسمت هایی از قلعه که در حاشیه هاي بخش جنوبی شهر قرار گرفته اند، بالغ بر 20 متر نسبت به قسمت هاي واقع شده در شمال، از ارتفاع بیشتري برخوردار هستند) قرار گرفته است و با ایستادن برفراز آن، می توان به تمامی شهر میبد و اطراف آن اشراف داشت. نارین قلعه ي میبد یزد، یکی از بناهاي تاریخی و باشکوه ایران کهن در دوران ساسانی است عده اي نیز معتقدند این بنا بدست سلیمان نبی ساخته شده است.

این بناي کهن سال 1354 با شماره ي 3490 به ثبت ملی رسیده است. نارین قلعه در بدو دوران ظهور اسلام نیز از ارزش و اهمیت بسیاري برخوردار بوده است که می توان از آن به عنوان مکانی مستحکم و غیرقابل نفوذ در مقابل دشمنان و بیگانگان یاد کرد. از نکات جالب و قابل توجهی که در مورد این مکان تاریخی باشکوه وجود دارد، می توان به حضور شبکه هاي زیرزمینی قابل تردد اشاره کرد که طراحان و معماران آن دوران، آن ها را براي تدارك و تهیه ي مایحتاج زندگی افراد از جمله آب و غذا احداث کرده اند. راه هایی که گفته می شود هرگز توسط هیچ بیگانه و متجاوزي فتح نشده است.

برخی از باستان شناسان، قدمت سکونت در این مجموعه ي تاریخی را حدود 3 الی 4 هزار سال قبل از میلاد برآورد کرده اند. کارشناسان معماري براین عقیده اند که قرارگیري و احداث نارین قلعه روي زمینی بکر صورت نگرفته است. می توان آثاري از معماري را که به صورت ساختارخشتی در این مکان انجام شده است، در بخش ها و لایه هاي زیرین، قسمت هاي زیر دیوار شمالی و بخش شاه نشین مشاهده کرد که نشان از مجموعه اي بسیار مهم و ارزشمند دارد.

به نظر می رسد که این بناي تاریخی در دوران مختلف مورد ساخت و سازهاي متعددي قرار گرفته هر چند بخش هاي زیرین که به نظر می رسد متعلق به دوران کهن است، به دلیل مستور بودن یا قابل دسترسی نبودن همچنان نامشخص است. ولی کارشناسان باستان شناسی بر این باور هستند که توده ي خشتی وسیع قرار گرفته روي آن متعلق به دوران حکومت 42 ساخته شده *28* ساسانیان است. آن ها مهر کشف شده و کتیبه ي پهلوي مربوط به آن را دلیل این ادعا بیان کرده که با خشت هایی با ابعاد 12 است. همچنین به نظر می رسد که در دوران اوایل ظهور اسلام، این قلعه را به عنوان محل سکونت مورد استفاده قرار می دادند.

چراکه می توان بخش هایی از معماري قرن چهارم و پنجم هجري قمري را در این مجموعه مشاهده کرد. هرچند به نظر می رسد عملیات تعمیر، مرمت و ساخت در نارین قلعه، در دوران حکومت آل مظفر به پایان رسیده است. ازجمله این بازسازي ها را می توان در بخش شاه نشین، مردم نشین، برج و باروها و خندق مشاهده کرد.نارین قلعه که در بین گذشتگان به نام دژ دالان نیز شهرت داشته روي تپه اي مرتفع احداث شده است که با قرار گیري بر آن می توان به تمامی شهرستان میبد و اطراف آن اشراف داشت. باستان شناسان و معماران، مساحت این بناي تاریخی که قدمت آن را به دوران اشکانی و پیش از اسلام نسبت داده اند، بالغ بر 3 هکتار در بخش شاه نشین ودر بعضی منابع 15000 مترمربع نام برده شده که به نظر این عدد، به بخش شارستان آن مرتبط است.

معماران و طراحان سازنده ي این اثر ایران کهن، قلعه ي میبد را به صورت هفت طبقه و به گونه اي احداث کردند که از برج و باروها و دربندهاي مختلفی برخوردار است. از نکات معماري جالب و مهم صورت گرفته در ساخت و احداث این مجموعه ي عظیم تاریخی، می توان به حفر خندقی که نقب هاي زیر آن تا امتداد یک فرسنگ نیز ادامه دارد، اشاره کرد. همان گونه که در تمامی شهر قلعه هاي ایران حفر خندق بخشی از امور دفاعی شهر بوده در طراحی این شهر قلعه نیز حفر خندق را به دلیل انجام امور دفاعی و نظامی در مقابل تجاوز و حمله ي بیگانگان در نظر گرفته اند.

معماران ایران کهن، براي نارین قلعه ي میبد یزد، 4 برج گرد که از ارتفاع زیادي برخوردار است، تعبیه کرده اند که متاسفانه در عصر حاضر تنها بخش مرکزي آن ها برجاي مانده است.

برخی از کارشناسان معماري معتقد هستند که در ابتدا این قلعه را با حفر خندق پی ریزي کرده و سپس پنج طبقه را با استفاده از مصالح خشت و گل احداث کردند. ابعاد خشت هایی که در ساخت این بنا مورد استفاده قرار گرفته است با یکدیگر متفاوت بوده و همین امر بیان کننده ي ساخت و تکمیل قلعه در دوران مختلف تاریخی است.

برخی از این خشت ها که احتمال می رود در دوران مادها استفاده شده باشند، از 40 سانتیمتر برخوردار هستند .دروازه اي نیز که به عنوان دروازه ي ورودي ساخته شده است، در بخش غربی قلعه و با ساخت دو *24* ابعادي برابر با 10 برج که در دو طرف دربند قرار گرفته اند، مسئولیت نگهداري و محافظت از آن را به عهده داشتند. حضور چاهی بسیار قدیمی با ابعادي برابر با 301 سانتی متر است که از شکل هندسی چهارضلعی برخوردار بوده است.

در واقع می توان گفت که نارین قلعه از دو قسمت اصلی براي سکونت *30*1 و زندگی تشکیل شده است که به دو بخش بالایی و پایینی شهرت دارد. در بخش پایینی خسارات و خرابی هاي بسیاري صورت گرفته است که می توان به بخش مردم نشین، مسجد، حمام و گذرگاه ها و دیگر بخش هاي شهري اشاره کرد که امروزه اثري از آن ها باقی نمانده است که به شارستان معروف است.

این درحالی است که در بخش بالایی که به حاکم نشین معروف است، عمارات و مکان هایی در سه طبقه احداث شده است که از دربند سوم شروع و با حرکتی حلزونی شکل در بخش شاه نشینی که به شاه نشین مظفري معروف است، پایان می یابد. نور تامین شده ي فضاهاي سرپوشیده نیز به
صورت سوراخ هایی که به عنوان روزنه در بخش هاي بالایی دیوارها قرار گرفته اند، ایجاد می شود. نارین قلعه ي میبد نیز بعد از ارگ بم بزرگترین شهر قلعه ي خشتی ایران است. پیشنهاد می شود در بهار و پائیز به دیدن اینجا بروید و از خرید سفال هاي زیباي میبد غافل نشوید. پیشنهاد ما سفر دربهار است.