دریاچه ارومیه

راههاي دسترسی:

این دریاچه میان دو استان آذربایجان غربی و استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است.
دریاچه ارومیهبا نام سابق رضائیه بزرگ ترین دریاچه داخلی ایران، بزرگ ترین دریاچه آب شور در خاورمیانه و ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا و دومین دریاچه از نظري میزان شوري پس از بحرالمیت است . این دریاچه 140 کیلومتر از شمال تا جنوب و 85 کیلومتر از شرق تا غرب امتداد می یابد که مجموعا شامل وسعتی بیش از 5200 کیلومتر مربع می شودکه 3٪ مساحت کل کشور ایران را دربر می گیرد .این دریاچه گونه هاي زیادي از پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، پلیکان، مرغابی و مرغ ماهی خوار را به سمت خود جذب می کند.

دریاچه ي ارومیه علاوه بر تالاب هایش، زیستگاه مرتفعی نیز دارد که گونه هاي دیگري همچون خزندگان، دوزیستان و پستانداران را در خود جاي می دهد. جلگه ي این دریاچه به لحاظ کشاورزي بسیار حایز اهمیت است؛ 6 میلیون نفر وابسته به آن هستند .حدود 13 رودخانه(مانند زرینه رود، سیمینه رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچاي، نازلو و زولا) آب / چراکه حدود 4 خود را به دریاچه ارومیه می ریزند که بزرگترین شان، زرین رود است.

در واقع زرین رود تامین کننده ي اصلی آب دریاچه ارومیه محسوب می شود .از منابع آب دیگر می توان به بارش باران، سیلاب و مقدار بسیار جزیی از جریان آب هاي زیرزمینی اشاره کرد. پارك ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی، از جالب ترین زیستگاه هاي طبیعی جانوران در ایران به شمار می رود. در حال حاضر 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، 7 گونه دوزیست و 26 گونه ماهی حیات وحش این دریاچه را تشکیل داده اند.

این دریاچه با داشتن بیش از یک صد جزیره کوچک صخره اي محل توقف پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، کفچه نوك، اکراس، لک لک، اردك پیسه، نوك خنجري، چوب پا و مرغ نوروزي می باشد. جزیره اسلامی، کبودان، آرزو، اسپیر، جزایر نهگانه از نظر وحوش و وسعت قابل اهمیت می باشند. آب دریاچه بعد از بحرالمیت از نظر املاح نمکی در رده دوم قرار دارد که استحصال نمک آن معروف و تنها موجود قابل زیست در آن آرتمیا می باشد .آب دریاچه ارومیه بسیار شور و میزان نمک محلول در آن دو برابر اقیانوس ها است. به این دلیل، هیچ ماهی و نرم تنی به جز گونه هایی از سخت پوستان در آن زندگی نمی کنند و آب آن هیچ وقت یخ نمی زند.

از جمله مهم ترین بی مهرگان موجود در دریاچه می توان به آرتمیا اشاره کرد که گونه اي میگوي آب شور و از گونه هاي بومی دریاچه ارومیه است. این گونه مهم ترین منبع غذایی بسیاري از پرندگان آبزي مانند فلامینگوها به شمار می رود. آب دریاچه ارومیه از دسته آب هاي کلروره سدیک است و گل دریاچه ارومیه خمیري سیاه رنگ و جزو گل هاي کلروره است که داراي خاصیت درمانی براي بیماري هایی چون رماتیسم و آرتروز است.

دریاچه ارومیه یکی از زیستگاه هاي طبیعی مهم در منطقه آذربایجان که در عین حال براي ورزش هاي آبی همانند شنا، قایقرانی و اسکی روي آب نیز بسیار مناسب می باشد، در آستانه خشک شدن بود که با بارندگی هاي دوسال اخیر وضع آن بهتر شده است. در زبان پارسی کهن، این دریاچه چیجست به معناي درخشنده (به دلیل املاح معدنی که در سواحل بصورت کریستال یافت می شود) نامیده شده است. در دوران میانه این دریاچه “کبودا” (کبودان) نیز نامیده شده است.

همچنین در اوستا و کتب پهلوي این دریاچه را مقدس دانسته و مولد زرتشت را در گوزن حوالی دریاچه ارومیه دانسته و آتشکده معروف گوزن موسوم به آذرگشسب نیز به همین مناسب مورد توجه و احترام بوده است.حکیم فردوسی در شاهنامه بجاي کلمه چیچست و استرابون یونانی و موسی که از جغرافی نویسان قرن اول و پنجم میلادي هستند از این دریاچه به نام کاپوتا ) کبود ) و علماي اسلام مثل مسعودي و ابن حوقل و ابوریحان کبودان ذکر کرده اند . این دریاچه از اواسط دهه 1380 شروع به خشک شدن کرد و هنوز این خطر کاملا رفع نشده است.

بررسی تصاویر ماهواره اي نشان می دهد که در سال 2015 دریاچه 88 درصد مساحت خود را از دست داده (گزارش هاي قبلی تنها به از دست رفتن 25 تا 50 درصد مساحت دریاچه اشاره کرده بودند). دلایل بسیاري براي خشک شدن دریاچه ذکر شده است از جمله خشکسالی، احداث بزرگراه بر روي دریاچه ، استفاده بی رویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه و حفر چاه هاي غیر مجار.تحقیق جدیدي توسط چند تن از محققان در امریکاي شمالی نشان می دهد که خشک سالی تنها باعث کاهش 5 درصدي بارش در حوزه آبریز دریاچه شده و عوامل انسانی شامل پروژه هاي جاه طلبانه توسعه اقتصادي -آبی به همراه ساخت بزرگراه 15 1 کیلومتري وضعیت دریاچه را به بحران کشانیده است.

بعد از بارندگی هاي خوب و مناسب سال هاي اخیر / کیلومتري بر روي دریاچه با دریچه کوچک 2 سطح آب ازافزایش سطحی قابل توجهی برخوردار شد و این امر باعث افزایش فعالیت ارتیماهاي دریاچه شده و تغییر رنگ این دریاچه را به دنبال داشت. که رنگ آبی این دریاچه را به رنگ قرمز در آورد و زیبایی آن را دوچندان کرد.پیشنهاد میکنیم در بهار و تابستان و اوایل پائیز به این دریاچه زیبا و منحصر به فرد رفته و از آن دیدن کنید.

منبع : صد جائی که در ایران باید دید /جمع آوري و تالیف: کورش مقصودي