حرم رضوي

راههاي دسترسی:

مرکز شهر مشهد حرمِ امام رضا یا حرم رضوي مدفن علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان 12 امامی است. اینجا به عنوان حرم و مکانی مقدس گرامی داشته می شود .
حرم امام رضا مجموعه اي است با کانونِ آرامگاه علی بن موسی الرضا(ع) که دیگر مسجدها، آرامگاه ها، رواق ها، صحن ها، کتابخانه و موزه ها را دربرمی گیرد .مسجد بالاسر ( 425 ه .ق/ 1033 م) و مسجد جامع گوهرشاد (ساخته 821 ه .ق/ 1418 م) از مهم ترین بناهاي پیوسته به آن هستند.

مجموعه با شکوه حرم مطهر رضوي ، شامل صحن ، ایوان ها ، رواق ، موزه غنی و کتابخانه مرکزي آستان قدس است. این مجموعه معماري مشتمل بر چهار ایوان مرتفع به نامهاي ایوان عباسی ، ایوان طلا ، شرقی یا نقاره خانه و ایوان غربی و نه صحن انقلاب ، آزادي ، امام خمینی (ره) ، جمهوري اسلامی ،هدایت، جامع رضوي،قدس ، غدیر و کوثر می باشد .

کاشی کاري زیباي دوره سلجوقی مزین به آیات کریمه و احادیث شریف جلوه خاصی به مجموعه بخشیده و تمامی قسمت فوقانی دیوارها و سقف زیر گنبد با مقرنس هاي آینه کاري شده تزیین گردیده است. از دیگر آثار با شکوه داخلی حرم می توان به سه محراب زیبا مربوط به قرن 7 هجري و ضریح طلا پوش بر روي مضجع امام رضا (ع) اشاره نمود . همچنین این مجموعه معماري داراي 28 رواق است که رواق هاي دارالحفاظ، دارالسیاره، دارالسعاده، دارالذکر، دارالسرور و دارالعزه از آن جمله اند . نخستین ضریح حرم ازجنس چوب باتسمه اي فلزي و پوششی ازطلا و نقره در سال 957 توسط شاه طهماسب صفوي بر مزار امام نصب شد .ضریح دوم از جنس فولاد و آراسته به نگین هاي یاقوت و زمرد بود که درسال 1160 ق به وسیله شاهرخ نواده نادرشاه وقف گردید. ضریح سوم درزمان فتحعلی شاه قاجار ازجنس فولاد ساخته و نصب شد.

ضریح چهارم که ازآهن و مفرغ با پوششی از طلا و نقره بود؛ در سال 1338 شمسی بر قبر امام رضا قرار گرفت.پنجمین ضریح فعلی با طراحی استاد محمود فرشچیان و اجراي استاد خداداد زاده اصفهانی در مدت هفت سال به وزن 12 تن ساخته شد و در سال 1379 ش.نصب گردید؛ این ضریح براي 400 سال آینده 2 متر هیچ روزنه اي به بیرون / پیش بینی شده است. مدفن واقعی امام رضا در سردابی است که زیر ضریح قرار دارد. این سرداب مکعب شکل به ابعاد 30 ندارد و تنها ورودي آن دریچه اي است که داخل ضریح پایین پاي امام قرار دارد. گنبد طلاي بالاي مدفن با 31 متر ارتفاع در سال 1009 ق. توسط شاه عباس وقتی از اصفهان پیاده به مشهدآمد برروي گنبد زیرین آرامگاه حضرت رضا (ع) بناشده و نمادشهر مقدس مشهد محسوب می گردد.

درساخت این گنبد 777 خشت طلا به کاررفته و داستان آن برکتیبه ي گنبد به خط علی رضا عباسی درج گردیده است. مسجد گوهرشاد: درسال 821 ق به دستور گوهرشاد همسر شاهرخ بن امیر تیمور گورکانی با معماري استادقوام الدین شیرازي با مساحتی حدود 9500 متر درجوار حرم بنا گشت.
مسجدگوهرشاد یکی از برجسته ترین بناهاي تاریخی ایران وجهان بوده و بزرگ ترین مسجد چهار ایوانی کشور به شمار می رود.

منار وگلدسته ها: در مجموعه قدیمی آستان قدس رضوي، دو مناره با اختلاف قدمت وجود دارد، یکی در جنوب صحن انقلاب، نزدیک گنبد طلا و دیگري مقابل و به قرینه آن، درشمال صحن و بالاي ایوان عباسی.این دو مناره هر دو با روکش طلا تزیین شده اند و مناره نزدیک گنبد که به صورت منفرد ساخته شده، از سابقه تاریخی و قدمت بیشتري برخوردار است. احداث مناره به صورت منفرد تا قرن ششم ادامه داشته و از آن به بعد ساختن مناره به صورت زوج معمول شد.

بنابراین، تاریخ بناي مناره کنار گنبد به اوایل قرن ششم باز می گردد که به جاي احداث دو مناره کنار گنبد، یک مناره ساخته شد. طهماسب صفوي در قرن دهم مناره مذکور را مرمت و به طلا آراسته کرد .

بعد از آن، نادرشاه افشار هم زمان با طلاکاري ایوان امیرعلیشیر، مناره کنار گنبد را نیز دو باره40 متر و محیط آن حدود 13 متر است. ابتداي قسمت پایین گلدسته از سطح بام ایوان آجرچینی شده و بالاي / طلاکاري کرد.. بلندي مناره کنار گنبد، 5 آن با کاشی تزیین یافته است. از بالاي کاشی تا انتهاي گلدسته با خشت هاي مطلا از نوع خشت هاي مطلاي گنبد پوشیده شده است.

گلدسته کنار گنبد که در 252 سال قبل طلاکاري شده بود، به دلیل ضخامت کم، حدود 4 هزارم میلی متر و تأثیر عوامل طبیعی، فرسوده و بدنما شده بود. پس از انقلاب اسلامی با خشت هاي مطلاي جدید بازسازي شد.. اکنون حدود 145 متر مربع خشت زرین بر سطح گلدسته وجود دارد .با احتساب دو مناره رفیع مسجد گوهرشاد، دوازده مناره در بناهاي حوزه حرم حضرت امام رضا (ع) وجود دارد. موزه هاي مجموعه حرم:موزه مرکزي – موزه ي هنرهاي تجسمی – موزه ي سکه ومدال -موزه ي تاریخ مشهد – موزه ي هدایاي رهبري -موزه ي تمبرواسکناس – موزه ي قرآن- موزه ي سلاح – موزه ي فرش -موزه ي ظروف – موزه ي نجوم وساعت-موزه ي صدف وحلزون – موزه ي نقاشی . تعدادي از دفن شدگان حرم عبارتند از: شیخ بهایی – شیخ حرعاملی – شیخ ذبیح الله قوچانی- شیخ مجتبی قزوینی- شیخ محمدرضاکلباسی- شیخ حسن علی نخودکی (اصفهانی)- آیت الله آشتیانی – آیت الله العظمی عبدالله شیرازي- آیت الله محمدحسین حسینی تهرانی – دکترمرتضی شیخ- هارون الرشید- عباس میرزا – محمدتقی شریعتی – مشیرالدوله – امین السلطان – حسام السلطنه – حاج حسیم ملک – امیرعلیشیرنوایی – شاه طهماسب صفوي – علامه محمدتقی جعفري – بابرشاه – محمدتقی ادیب نیشابوري و….

منبع : صد جائی که در ایران باید دید /جمع آوري و تالیف: کورش مقصودي