غار اسپهبد خورشید

راههاي دسترسی:

بر سر راه سوادکوه به تهران در ناحیه دوآب در نوزده کیلومتري جنوب شهر پل سفید در شهرستان سوادکوه استان مازندران – مسیر دسترسی به این غار از سمت تهران به این صورت است که ابتدا وارد جاده ي دماوند می شوید و از آنجا به سوي فیروز کوه حرکت می نمائید. پس از عبور از فیروز کوه در ادامه ي مسیر از ورسک و کلیسایی به نام اوریم رودبار گذر می کنید، سپس در جهت راست، یک خروجی قرار دارد که به طور مستقیم شما را به خطیر کوه می رساند. اینجا دقیقا همان جایی است که غار اسپهبد خورشید در آن واقع شده است.

غار اسپهبد خورشید (یا نام هاي دیگر :کرکیل دژ، کیجاکچال، عایشه کرکیل در، لاپ کمر، دژ طاق، غار دربند کولا، دکان داوود، طاق ونداد هرمزد، دیوکلی و قلعه دیو سفید) اثري تاریخی است که بر سر راه سوادکوه به تهران در ناحیه دوآب در نوزده کیلومتري جنوب شهر پل سفید در شهرستان سوادکوه استان مازندران قرار دارد. این غار در مسیر قلعه کنگلو و بر سینه لردکمر قرار دارد .این غار در مسیر دسترسی به کوهی پر هیبت به نام خطیر کوه قرار دارد.

فاصله ي آن با تهران 182 کیلومتر است و یکی از جاذبه هاي مهم و تاریخی گردشگري و طبیعت گردي در استان مازندران محسوب می معروف است، لاپ به معنی بریدگی « لاپ کمر » و در زبان مردم منطقه سوادکوه به نام « طاق عایشه گرگیلی دژ » شود. این غار در متون تاریخی به نام « دیوکالی » است و چون در دل کوه طاق غار به صورت شکاف و بریدگی است مردمان این نام را بر آن نهاده اند. همچنین مردم روستاهاي اطراف آن را می نامند. طول قوس طاق طبیعی و عظیم غار چهل متر بوده و درون غار به صورت تالاري بیضی شکل به درازاي 75 ، عرض 25 و « لانه ي دیو » به معناي ارتفاع 15 متر است.

در برابر غار دیواري با سنگ و ساروج چیده شده و تا مدخل آن ادامه دارد. بناي این دیوار به دوره ساسانیان بازمی گردد. در مقابل غار پرتگاه مهیبی قرار دارد که ورود به آن را بسیار مشکل می سازد. به دلیل وجود آب آشامیدنی در غار، در گذشته امکان مقاومت به مدت طولانی در آن وجود داشته است. ،اینجا یکی از بزگترین طاقهاي طبیعی در دنیاست. وقتی بر دهانه غار می ایستید منظره اي منحصر به فرد و خیره کننده از طبیعت منطقه سواد کوه پیش رویتان می بینید، چشم اندازي که که هر بیننده و طبیعت گردي را مسحور شگفتی خود می کند.

در سال 761 میلادي، اسپهبد خورشید، نوه اسپهبد فرخان بزرگ از خاندان گاوبارگان، بر منطقه طبرستان و دیلمان حکومت می کرد. همزمان، مهدي پسر منصور عباسی حاکم ري شد و تصمیم گرفت پس از سال ها مازندران را به تسخیر اعراب درآورد. مهدي با نیرنگ از در دوستی با اسپهبد خورشید درآمد و ضمن ارسال هدایایی، از او خواست تا اجازه دهد قسمتی از لشکریانش از تنگه رود طالار گذشته و از راه دریا به خراسان بروند. اسپهبد خورشید فریب این نیرنگ را خورد و اجازه عبور را صادر نمود. مهدي، دو سپاه را از گرگان و شاه کوه روانه نمود و آمل را تصرف نمود.

اسپهبد خورشید که غافلگیر شده بود، همسر، دختران و ثروتش را در این غار گذاشت و براي تهیه سپاه به دیلمستان رفت سپاه اعراب به مدت سه ماه در پایین غار بودند و به فکر چاره براي نفوذ به همسر اسپهبد خورشید را به همراه دخترانش به قتل برسانند. « بانو نی کلا » این غار بودند. سرانجام با مسموم کردن سرچشمه هاي آب غار موفق شدنداسپهبد خورشید در بازگشت با پنجاه هزار سپاهی، هنگامی که شایعه اسارت همسر و فرزندانش را شنید، خودکشی کرد .طاق اسپهبد خورشید از طاق هاي معروف جهان به شمار می آید و در داخل آن قلعه، برج، آتشکده، آب انبار، حمام و تنور وجود دارد که به سبکی بسیار زیبا و با سنگ و ساروج کمر پشت » ساخته شده و قدمت آن ها به دوره ساسانیان برمی گردد.

از نکات حیرت انگیز این غار ورودي آب به داخل غار است که از بالا دست روستاي مسیر سنگی را به صورت جوي آب در آورده و آب را از داخل سنگ ها پس از طی مسافت زیاد آن را به داخل غار هدایت می کردند .این غار در « فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و براي ثبت جهانی آن نیز پرونده اي تشکیل گردیده است. با این وجود تمرینات نظامی و معدن ماسه فعال در مجاورت آن، در حال لطمه زدن به آن می باشد. در خصوص غار مذکور ، اگر بخواهیم از منظر کاربري به آن بنگریم، اسپهبد خورشید تنها یک غار نبوده و از آنجا که اسپهبدان طبرستان از این مکان در جنگهاي خود استفاده می نمودند، می توان آن را یک قلعه نیز معرفی نمود. قلعه اي که داراي دیوار و اتاقهاي متعدد بوده است. منطقه ي مذکور در چهار فصل سال نیز، زیبایی هاي چشمگیر فراوانی دارد.

در هنگام سفر تلاش نمائید تا با کفش کوه پیمایی سبک یا دوام و نیز لباس مناسب جهت طبیعت گردي همچون کاپشن بادگیر یا لباس گرم در محل حاضر شوید. اگر تمایل به اقامت بیشتر در محل مذکور را دارید، حتما لباس مناسب و گرم به همراه داشته باشید. موقعیت قرار گیري غار در منطقه منجر شده تا گردشگران و طبیعت گردان دسترسی کمتري به مغازه ها داشته باشند. لذا قمقمه اي از آب، یک وعده ي غذایی کامل و قابل حمل را با خود داشته باشید. کرم ضد آفتاب نیز از دیگر موارد ضروري است که نباید آن را فراموش کنید.

طبیعت بسیار زیباي منطقه همراه با چشم انداز هاي بی نظیرش ، تصاویر هنرمندانه اي را می سازد .بنابراین از آوردندوربین عکاسی براي ثبت تصاویر و لحظه ها غافل نشوید. دسترسی به غار اسپهبد بسیار سخت و نیازمند تجهییزات سنگ نوردي است و فقط می توانید تا نزدیکی پایین دهانه غار بروید که شیب بسیار تندي دارد و باید حسابی مراقب باشید. اگر به اینجا رفتید سري هم به قلعه کنگلو بزنید. معمولا سفر به این نقطه در فصول گرم سال بیشتر توصیه می شود

منبع : جمع آوري و تالیف: کورش مقصودي