دزفول و بافت قدیمی آن

راههاي دسترسی :

شهري تقریبا در جنوب غرب ایران دزفول از کهن ترین شهرهاي جهان و دومین شهر بزرگ استان خوزستان است.بافت تاریخی دزفول یکی از معدود بافت هاي تاریخی ارزشمند کشور محسوب می شود که با وجود همه تغییرات فرهنگی در نحوه معیشت، زندگی و معماري شهرها هنوز هم به دلیل اصالت و ریشه دار بودن ارزش هایش تا حدود زیادي هویت خود را حفظ کرده است.

این بافت با ساختی آجري، کوچه هایی کم عرض ، وجود شوادان ها و نحوه ي همجواري با رود دز، متناسب با آب و هواي دزفول شکل گرفته است. در محدوده 240 هکتاري بافت تاریخی دزفول، بیش از 113 اثر ثبت شده ملی شده است . این آثار شامل مساجد، حمام ها، خانه ها وگذرهاي تاریخی هستند که قرن ها هویت اصیل معماري سنتی و ایرانی را در خود جاي داده اند. به خاطر داشتن هویت
معماري مخصوص به شهر دزفول، از آن به عنوان موزه ي آجري ایران یاد می شود. متاسفانه بافت قدیم و تاریخی دزفول حال ویرانی و نابودي است.

از طرفی دیگر جریان داشتن رودخانه دز از میان شهر، چشم اندازهاي بی نظیري خلق کرده و این شهر را به یکی از جذاب ترین شهرهاي ایران تبدیل کرده است. آبشار شوي با 85 متر ارتفاع بزرگ ترین آبشار خاورمیانه است. آسیاب هاي آبی دزفول، مجموعه اي از سازه هاي آبی در بستر رودخانه دز است که در گذشته به عنوان بند و آسیاب کاربرد داشته است و عمده قدمت آن ها به دوره تاریخی صفویه و قاجاریه برمی گردد. آرامگاه یعقوب لیث صفاري، بنایی چهار طاقی با گنبدي مخروطی شکل است که در روستاي اسلام آباد در جاده 12 کیلومتري دزفول به شوشتر نزدیک به محوطه باستانی جندي شاپور واقع شده است.

درحاشیه رود دز تفریحگاه هاي ساحلی زیادي قرار گرفته که محبوب ترین آن ها تفریحگاه کله علی است که داراي امکانات رفاهی و تفریحی مناسبی براي گردشگران است. دره کوه خرسون، دره اي شگفت انگیز و عجیب است که انگار از داخل فیلم هاي سینمایی بیرون آمده است. با برداشتن هر قدم در این دره اسرارآمیز جلوه هاي خارق العاده و متفاوتی در جلوي چشمانتان نمایان می شوند. گاه راه عبور در این دره آن قدر باریک می شود که تنها امکان عبور یک نفر وجود دارد. قدمت شهر باستانی چغامیش به حدود 50 قرن پیش از میلاد به دوران پیش از اختراع خط بازمی گردد. در چغامیش بود که براي اولین بار در ایران خط و کتابت ظهور کرد.

تپه هاي ارزشمند و باستانی چغامیش گنجینه تمدن هاي زیادي از جمله سلطان علی » ساسانیان، پارتیان، عیلامیان است که در حال حاضر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .مقبره علی صفوي معروف به است که در قدیم به دزفول سفر کرده و با انجام « شاه اسماعیل صفوي » و پدربزرگ « شیخ صفی الدین اردبیلی » نوه ،« پیر رودبند » یا « سیاهپوش کراماتی مردم دزفول را به آیین تشیع دعوت کرده است. امروزه مزار او تبدیل به یکی از مکان هاي زیارتی دزفول شده است. قلعه شاداب یکی از بزرگ ترین قلعه هاي طبیعی ایران در دل کوه است که 10 کیلومتر طول و 4 کیلومتر عرض دارد و با بسیاري از بناهاي دیگر که نام قلعه به خود دارند، متفاوت است.

دیواره این قلعه در دوره چهارم زمین شناسی در اثر ریزش یکپارچه و عمودي دیواره هاي بنا و همچنین فرسایش ناشی از طغیان رودخانه به وجود آمده اند. دریاچه شهیون مطمئنا یکی از زیباترین دریاچه هایی خواهد بود که در عمرتان در ایران و کل دنیا خواهید دید. این دریاچه فوق العاده دیدنی پشت دو کوه شاداب و تنگوان پدید آمده و چشم انداز بی نظیري را براي منطقه شهیون به ارمغان آورده است. خانه تاریخی سوزنگر یادگاري به جاي مانده از دوران قاجاریه و یکی از جاذبه هاي تاریخی دزفول در محله قلعه است. بناي این خانه تاریخی از آجر ساخته شده است و معمار هنرمند و ماهر آن با تراشیدن آجرها در اندازه و شکل هاي مختلف ترکیبی بی نظیري خلق کرده است که شاید نمونه آن را کمتر دیده باشید. بازار کهنه یا قدیم دزفول از چهار بخش بازار آهنگران، بازار بزازان، بازار خرده فروشان و بازار خراطان تشکیل شده است.

در میان بازار، کاروانسرایی تاریخی قرار گرفته است که بسیار دیدنی است. همچنین قدیمی ترین بناي موجود در بازار بقعه شیخ اسماعیل قصر است که قدمت آن به قرن ششم هجري می رسد .سید است که آرامگاه او در مرکز شهر دزفول قرار دارد. اصل بناي بقعه سبز قبا متعلق به دوره تیموري و « امام موسی ابن جعفر » محمد سبز قبا از اولاد سلجوقی است که در عصر جدید به شکل جدید تغییر و توسعه یافته و گنبد زیبایی نیز براي آن ساخته شده است. حمام کرناسیون یکی از بناهاي دوره قاجاریه است که پس از بازسازي در سال 1385 به عنوان موزه مردم شناسی دزفول تغییر کاربري داده است و در آن می توان با انواع مشاغل قدیم در دزفول آشنا شد.

کت هاي دزفول خنک کننده هاي دست ساز انسان هاي کهن هستند که به صورت حفره هاي غار مانند در کنار رودخانه دزفول حفر شده اند. این کت ها از جاهاي دیدنی دزفول در روزهاي گرم سال براي فرار از گرماي خوزستان در جوار رود جاري و زلال دز است . خانه تاریخی تیزنو در محله قلعه بنا شده و نمونه کاملی از معماري خانه هاي دزفولی را به نمایش می گذارد. خانه تاریخی تیزنو یادگاري به جاي مانده از دوران صفویه است که در زمان قاجار و پهلوي نیز تغییراتی در آن صورت گرفته است بقعه محمد بن جعفر طیار، یادگاري به جاي مانده از دوره تیموریان است و یکی از و داماد وي یعنی « امام علی » مهم ترین زیارتگاه هاي دزفول محسوب می شود که در فاصله 5 کیلومتري آن قرار گرفته است. جعفر طیار پسر عموي است.

روستاي لیوس – صوفی احمد- روستاي نورآباد – آرامگاه حزقیل نبی از پیامبران بنی اسرائیل – روستاي پامنار -پل قدیم « ام کلثوم » همسر\ دزفول- مسجد جامع دزفول -آرامگاه ظهیرالاسل – بقعه شاه رکن الدین – چال کندي – دریاچه میانه – دره توبیرون-آبشار شوي و.. از دیدنیهاي دیگر این شهر هستند. پیشنهاد میشود در بهار و ماه هاي غیر گرم به این شهر سفر کنید.

منبع : صد جائی که در ایران باید دید / جمع آوري و تالیف: کورش مقصودي