چغازنبیل

راههاي دسترسی : دسترسی به چغازنبیل از دو مسیر امکان پذیر است. مسیري که از جاده اهواز-شوش به سمت هفت تپه منحرف می شود و
سپس به سمت چغازنبیل امتداد می یابد. همچنین از مسیر شوشتر به کشت و صنعت کارون که تا چغازنبیل امتداد می یابد.
یا با نام امروزي چغازنبیل نیایشگاهی باستانی و 4000 ساله است که توسط ایلامی ها و در (Ziggurat Dūr Untash) به ایلامی زیگورات دوراونتاش حدود 1250 پیش از میلاد ساخته شده است. چغازنبیل بخش به جا مانده از شهر دوراونتاش است و در استان خوزستان قرار دارد .این سازه در سال1979 میلادي اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جاي گرفت. جامعه بین المللی براي آن ارزش استثنایی و جهانی قائل است.

خاورشناسان چغازنبیل را نخستین ساختمان مذهبی ایران می دانند. این سازه در 40 کیلومتري جنوب شرقی شهر باستانی شوش و 35کیلومتري غرب شهر باستانی شوشتر واقع است، اما به دلیل واقع شدن در غرب رودخانه دز، مرز این دو شهرستان، در تقسیمات کشوري جزءمی گویند و زنبیل نیز به معنی سبد می باشد و چون این محل تا قبل از « چغا » ، شهرستان شوش محسوب می گردد. ساکنان محلی به تپه هاي غیرطبیعیدر زبان ، Zigurat حفاري به شکل سبد وارونه بوده، به آن چغازنبیل می گفتند. واژه چغازنبیل در زبان لري به معنی “تپه سبدي” است زیگورات
سومري به معنی معبد چند طبقه و پله اي شکل می باشد.

زیر بناي چغازنبیل یک مربع 20یک زمین فوتبال .برخلاف احداث زیگورات هاي بین النهرینی که طبقات آنها بر روي یکدیگر قرار می گیرند، تمامی طبقات پنجگانه زیگورات چغازنبیل،به موازات یکدیگر و از سطح زمین احداث شده اند. به جز طبقات اول و پنجم که توخالی بوده و داراي الحاقاتی به شکل اتاق، بوده اند، بقیه طبقات تو پربوده که با خشت پر شده اند. بافت داخلی دیوارها از خشت و نماي بیرونی با آجر ساخته شده است. برخی از آجرهاي بکار رفته در زیگورات، لعاب دار بوده و برخی دیگر داراي تزئیناتی به شکل گل میخ می باشند که در نوع خود از زمره قدیمی ترین کاشی هاي جهان به شمار می روند.

دور تا دور زیگورات،آجرهایی به خط میخی ایلامی به چشم می خورد که خطوط نوشته شده، نام سازنده بنا و هدف از ساخت آن را نشان می دهد. در جبهه هاي شمال غربی و جنوب غربی، دو سکوي مدور دیده می شود که نظرات مختلفی از جمله سکوي قربانگاه، محل نصب مجسمه، ساعت خورشیدي، محل پیشگویی و ستاره شناسی، درباره وجود آنها ابراز شده است. تصفیه خانه آب چغازنبیل، واقع در جبهه غربی معبد اصلی قرار دارد .این تصفیه خانه با بهره گیري ازظروف مرتبط ساخته شده و از این بابت قدیمی ترین تصفیه خانه دنیا محسوب می شود .رومن گیرشمن، حفار چغازنبیل، اعتقاد دارد که آب مورد مصرف تصفیه خانه از فاصله 45 کیلومتري و توسط کانالی از رودخانه کرخه تأمین می شده است. معبد چغازنبیل و شهر بزرگ آن (دوراونتاش) همانند بسیاريدیگر از شهرهاي ایلام، در سال 645 ق. م توسط آشوري به سرکردگی (آشوربانی پال) ویران گردید. در محوطه اصلی چغازنبیل سه بناي آجري وجود دارد که به شکل دایره اي ساخته شده اند و اطلاعات بدست آمده گویاي این است که آنها چیزي شبیه به ساعت آفتابی هستند.از این سه بنا تنها یکی از آنها تا حدودي سالم مانده است.در بعضی کاوش ها ذکر شده که این بناها پایه اي براي مجسمه ها بوده اند که در چهار طرف چغازنبیل وجود داشته اند اما با کمی دقت می توان فهمید که از آنها براي تشخیص زمان استفاده می شده است.

این بناها در کنار یکدیگر مجموعه واحدي را تشکیل میدادند، در واقع یک رصد خانه یا تقویم آفتابی براي حساب سال و سالشماري و استخراج تقویم و یا تشخیص روزهاي اول و میانی هر فصل سال یااعتدالین بهاري و پاییزي و همچنین تعیین انقلاب هاي پاییزي و زمستانی بوده است. تغییرات بین زاویه هاي آفتاب سنج ها با تغییرات زاویه طلوع خورشید در آغاز هر یک از فصل هاي سال برابر است.در واقع آفتاب سنج ها کاربردي براي تشخیص سایه ها در هنگام طلوع و غروب خورشید داشته اند.آجرهاي استفاده شده براي ساختن این آفتاب سنج ها نیز اختصاصا براي همین کاربرد ساخته و قالب ریزي شده اند و داراي شکل هشت ضلعی میباشند. در جریان جستجوها باستان شناسان موفق شده اند سنگ نگاره اي را پیدا کنند که به دوره عیلام برمی گردد و مربوط به اونتاش ناپیریشا بوده است. روي این سنگ نگاره هم تصویر جالبی قرار دارد، تصویري از یک زن با دم ماهی که مارهایی را در دست گرفته است. این اثر تاریخی و یادگار ارزشمند از فرهنگ و تاریخ ایران که نشان دهنده ي تمدن چندین هزار ساله ي ایران است، مثل خیلی از آثار تاریخی دیگر در ایران نگهداري نمی شود و در موزه ي لوور فرانسه است.بهتر است در فصول بهار و پائیز به اینجا سفر کنید .

منبع :

صدجایی که در ایران باید ببینید

جمع آوری و تالیف : کوروش مقصودی