کاخ آپادانا

راههاي دسترسی:

خوزستان – 40 کیلومتر بعد از اندیمشک – شوش – بلوار امام خمینی. 521 پیش از میلاد به دستور داریوش بزرگ پادشاه _ آپادانا در حقیقت نوعی تالار ستون دار در ایران باستان است.

کاخ آپادانا در حدود سال هاي 515 هخامنشی در شوش (شهر باستانی) روي آثار و بقایاي عیلامی بنا شد.داریوش شوش را براي این انتخاب کرد که در عصر عیلامی کانون بزرگ مذهبی و بعد از ساخته شدن کاخ هم پایتخت زمستانی هخامنشیان شد.کاخ آپاداناي شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی بوده است.

مساحت تالار یا کاخ آپادانا 10434 متر است.بخش هاي مهمی از این کاخ که بارگاه یا آپادانه نامیده شده در زمان اردشیر اول دچار آتش سوزي شد و در زمان اردشیر دوم بازسازي شد. اما در سال 330 پیش از میلاد، با هجوم وحشیانه و مخرب اسکندر مقدونی یک بار دیگر تخریب شد. اولین حرکت هاي باستان شناسی در محوطه تاریخی شوش در سال 1851 توسط کنت لفتوس انگلیسی آغاز شد. مدتی بعد، ژان و مارسل دیولافواي فرانسوي فعالیت هاي او را ادامه داده و کارشان توسعه پیدا کرد. تپه هاي شوش نظر دمورگان را بسیار به خود جلب کرد و با هدف یک تحقیق دراز مدت کار خود را شروع کرد. در سال 1880 میلادي، یک گروه از باستان شناسان فرانسوي این کاخ را از دل خاك بیرون کشیدند.

کاوش هاي باستان شناسی روي ویرانه هاي شوش از سال 1849 میلادي آغاز شد اما کشف کامل آپادانا در حفاري هایی بین سال هاي 1311 تا 1314 اتفاق افتاد.  شمالی ، شرقی و غربی آن است. تالار مرکزي داراي ابعاد 58 در 58 متر است و 36 ستون به ارتفاع 20 متردشته که بزرگترین و با شکوه ترین ساختمان مجموعه است که با تخمین باستانشناسان می توانست جمعیتی در حدود 10 هزار نفر را در خود جاي دهد. عمارت دیگر با 72 ستون عظیم یوده است.

تمام این ستون ها که قبلا رنگ آمیزي شده بودند، به شکل قاشقی تراش خورده اند و ارتفاع آنها که با سرستون هایی به شگل گاو نر تزئین شده اند، به 20 متر می رسیده است.. این بنا از سه طرف شمال، غرب و شرق ایوان دارد و سمت جنوبی تالار با اقامتگاه شاهی و بقیه مجموعه کاخها مرتبط است. ایوان هاي مجموعه هر کدام داراي دو ردیف ستون 6 تایی می باشند.

از کلیه مجموعه کاخ 110 اتاق و تالار کشف شده است. دیوارهاي این کاخ از خشت با نماي آجري ساخته شده و ستون هاي آن از سنگ است .دیوارهاي داخلی آن را هم با آجر لعاب دار پوشانده اند که نقش سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی را روي آنها می توانید ببینید که بقایاي به جاي مانده آنها در موزه هاي خارجی و داخلی نگهداري می شوند. تالار کاخ شوش کمی از تالار تخت جمشید بزرگتر است کاخ داریوش واحدهاي مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و حیاط دارد.

شش حیاط که سه تاي آنها بسیار بزرگ دور یک محور شرقی و غربی قرار گرفته اند، در داخل مجموعه کاخ ها وجود داشته اند که به وسیله یک راهروي بزرگ به بخش شمالی مربوط شده است. سه حیاط کوچکتر در بخش شمالی مجموعه کاخ قرار داشته. اتاق ها و ساختمان هاي مختلف کاخ به وسیله این حیاط ها روشنایی گرفته و تهویه می شدند. بستر این حیاط ها با آجرهایی به رنگ قرمز اخرایی فرش شده اند در شمال این حیاط هم نقش شیرها را به طول چهار متر می بینید که در گذر زمان کاملا سالم مانده اند.

امروزه در شوش، فقط چند زیرستون وجود دارد و کاخ به شکل سابقش وجود ندارد .بیشتر اشیا خارج شده، اکنون در موزه لوور نگهداري می شوند متاسفانه اشیاائی که فرانسوي ها امکان انتقال نداشته اند با پتک خورد کرده اند. این مجموعه در سال 1380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در مجاورت این بناي تاریخی مجموعه اي دارد که به آکروپل معروف است .

این قلعه که به قلعه فرانسوي ها نیز مشهور است قدمتی حدود 120 سال دارد و در دوره قاجار ساخته شده است. برخی از کسانی که از تاریخ ساخت قلعه مطلع نیستند، تصور می کنند این قلعه قدمت بیشتري دارد. در حالی که آنچه سبب شهرت این قلعه زیبا شده است، علاوه بر معماري زیبا و چشم انداز خاص قلعه، آجرهایی است که از کاخ داریوش به دست آمده و در ساخت قلعه شوش استفاده شده است. برخی از آجرهاي به کار رفته در این قلعه منقوش به خط میخی زیگورات چغازنبیل هستند که به دست دو معمار دزفولی بنا شده اند. یکی از معماران اصلی قلعه، با نام مصطفی دزفولی شناخته می شود.

چون آثار ارزشمندي از این منطقه کشف شد و امنیتی براي حفظ این آثار وجود نداشت، هیئت فرانسوي تصمیم به ساخت مکانی در این محوطه تاریخی براي نگهداري آثار تاریخی گرفت. در سال 1898 میلادي ژان ژاك دومورگان قلعه شوش را از آجرها و آثار بازمانده از بناي کاخ داریوش ساخت. معماري قلعه شوش شباهت بسیاري به زندان باستیل در فرانسه دارد. پلان قلعه شوش به شکل ذوزنقه ساخته شده است. این ذوزنقه قاعده اي کوچک در سمت شمال دارد. دورتادور این ذوزنقه راهرویی واقع شده است و ردیف اتاق هایی به سمت حیاط، بر گرد آن قرار گرفته اند.

تقسیم بندي کلی قلعه با دو حیاط و فضاي پیرامون آن شکل گرفته است. قلعه داراي سه ورودي است که یکی از آن ها در حال مسدود شدن است. این قلعه روي بلندترین نقطه شهر شوش قرار گرفته است. از سال 1371 از قلعه شوش به عنوان نوعی موزه استفاده شده و اشیاي تاریخی در آن نگهداري می شوند. قلعه شوش داراي اتاقی کوچک شیشه اي است که به کلاه فرنگی شهرت دارد. همچنین برج استوانه اي که در ضلع غربی بنا قرار دارد، مربعی شکل است و به عنوان کبوترخانه مورد استفاده قرار می گرفت.

برج دیگر این بنا در وسط حیاط قرار گرفته است که به برج شمالی نیز شهرت دارد. به دلیل وجود انواع آجر، به خصوص آجرهاي کتیبه دار با ابعاد مختلف و منقوش مینایی، نام دیگر قلعه شوش را موزه آجر گذاشته اند. این قلعه در زمان هاي جنگ تحمیلی ایران و عراق، مورد حمله دشمن قرار گرفت و آسیب هاي بسیاري را متحمل شد. از سال 1371 تا 1373 قلعه شوش چندین بار مرمت اصولی شد، اما در سال 1375 میراث فرهنگی در یک اقدام نابجا قسمتی از راهروها و اتاق ها را رنگ آمیزي کرد و بنا از بکر بودن و اصالت خود فاصله گرفت. بهترین زمان بازدید ازاین شهر باستانی و بناهاي آن بهار و پائیز است .

منبع : جمع آوري و تالیف: کورش مقصودي / صد جائی که در ایران باید دید